મંદાકિની નદી લીલાછમ જંગલો અને બરફથી ઢકાયેલા શિખરોનો સુંદર નજારો કેદારનાથની મુલાકાત લેનાર દરેક પ્રવાસીને મંત્રમુગ્ધ કરી દે છે આ સ્થળ તેની ધાર્મિક માન્યતાઓને કારણે વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે દર વર્ષે હજારો યાત્રાળુઓ ભગવાન શિવના દર્શન કરવા આવે છે ચાલો તમને કેદારનાથ મંદિર સાથે જોડાયેલી કેટલીક રસપ્રદ વાતો જણાવીએ.

કેદારનાથ મંદિરનો ઇતિહાસ.કેદારનાથ મંદિરની ઉત્પત્તિ ઘણી જુદી જુદી માન્યતાઓ પર આધારિત છે કેટલાક લોકો કહે છે કે આ મંદિર 8 મી સદીમાં આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું જ્યારે કેટલાક લોકો માને છે કે તેને બીજી સદીમાં માલવાના રાજા ભોજે બનાવ્યું હતું પરંતુ કેદારનાથ મંદિર કેમ બનાવવામાં આવ્યું આ વિશે ઘણી વાર્તાઓ પણ છે.

મિત્રો એક રસપ્રદ કિસ્સો મહાભારત સાથે પણ સંબંધિત છે એવું કહેવામાં આવે છે કે કુરુક્ષેત્ર હત્યાકાંડ પછી પાંડવો તેમના પાપોનું પ્રાયશ્ચિત કરવા માટે ભગવાન શિવના આશ્રયસ્થાનમાં પહોંચ્યા હતા પરંતુ ભગવાન શિવ તેને જોવા માંગતા ન હતા તેથી તેણે ગુપ્તકાશીમાં નંદી બળદનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું જો કે પાંડવોએ શિવને આ સ્વરૂપમાં પણ માન્યતા આપી હતી ભગવાન શિવ ત્યાંથી અદ્રશ્ય થઇ ગયા અને તેમના પાંચ અંગો પાંચ અલગ અલગ સ્થળોએ ફરી દેખાયા રુદ્રનાથમાં મોં તૂંગનાથમાં હાથ મધ્યમેશ્વરમાં પેટ કલ્પેશ્વરમાં વાળ અને કેદારનાથમાં ખૂંધ દેખાયા.

બીજી વાર્તા નારાયણ સાથે સંબંધિત છે એક હિન્દુ દેવતા જે પાર્વતીની પૂજા કરવા ગયા હતા પરંતુ ભગવાન શિવ ત્યાં દેખાયા નર-નારાયણે ભગવાન શિવને માનવતાના કલ્યાણ માટે ત્યાં મૂળ સ્વરૂપમાં રહેવા માટે વિનંતી કરી ભગવાન શિવે તેમની ઈચ્છા પૂરી કરી અને કેદારનાથને તેમનું ઘર માન્યું.

400 વર્ષ બરફ હેઠળ.ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ દાવો કરે છે કે કેદારનાથ મંદિર લગભગ 400 વર્ષ સુધી બરફ નીચે દબાયેલું હતું 1300-1900 AD ની આસપાસનો સમયગાળો હિમયુગ તરીકે ઓળખાતો હતો દેહરાદૂનની વાડિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ હિમાલયન જીઓલોજીના વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે મંદિરની દિવાલો પર પીળી રેખાઓ આ ક્ષેત્રમાં હિમનદી પ્રવૃત્તિઓ દર્શાવે છે.

અહેવાલ અનુસાર આ મંદિર માત્ર 400 વર્ષ સુધી બરફની ઉંડાઈમાં દટાયેલું રહ્યું પણ હિમવર્ષાના કારણે થતા નુકસાનથી પણ પોતાને બચાવ્યું વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે હિમવર્ષાના તરંગોના સંકેતો મંદિરની અંદર પણ જોવા મળે છે અહીં પથ્થરોમાં ઘણી ચમક છે વૈજ્ઞાનિકોએ આ સ્થાપત્યનો અભ્યાસ કર્યો અને તેઓ આ નિષ્કર્ષ પર પહોંચ્યા કે મંદિરની રચના કરતી વખતે બિલ્ડરોના મનમાં બરફ અને ગ્લેશિયરનો ભય હોવો જોઈએ ત્યારે જ તેમણે કુદરતી આફતોમાં મંદિરની મજબૂતાઈ સુનિશ્ચિત કરી હોત.

2013 ની આપત્તિ.કેદારનાથમાં 2013 ની આપત્તિ સદીઓ સુધી લોકોના મનમાં રહેશે આ દુર્ઘટનામાં હજારો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા ઘણા મકાનોના નામ ભૂંસાઈ ગયા.

કેદારનાથ અને તેના તીર્થસ્થાન બંને આ કુદરતી આફતની ચપેટમાં આવી ગયા હતા પરંતુ પૂરમાં પણ મંદિરને કોઈ નુકસાન થયું ન હતું કેટલાક લોકોનું કહેવું છે કે એક પથ્થર ખડક એ મંદિર તરફ આગળ વધતા પાણીનો માર્ગ રોકી દીધો હતો અને આ રીતે ભગવાન શિવનું મંદિર સુરક્ષિત રહ્યું હતું તે મહાન સ્થાપત્યનો ચમત્કાર હતો કે આટલી બરબાદી વચ્ચે પણ કેદારનાથ મંદિરના વાળને નુકસાન થયું ન હતું.

ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ એએસઆઈ પણ સંમત છે કે કેદારનાથ મંદિરને તેના ઓરિએન્ટેશન અને બાંધકામની શૈલીને કારણે જ આવી ભયંકર વિનાશનો સામનો કરવો પડ્યો હતો મંદિરના ગુંબજ લોખંડના ક્લેમ્પ્સ સાથે એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે આ જ કારણ છે કે તેઓ આજે પણ અકબંધ છે મંદિરની અંદર હાજર પથ્થરો પર થોડો તફાવત છે.

આ મંદિરનું બીજું દુર્લભ પાસું તેની ઉત્તર-દક્ષિણ દિશા છે સામાન્ય રીતે મંદિરોનું પ્રવેશ પૂર્વ અથવા પશ્ચિમ દિશામાં હોય છે પરંતુ આ મંદિરનો દરવાજો દક્ષિણ તરફ છે જે ભાગ્યે જ જોવા મળે છે ASI એડિશનલ ડિરેક્ટર બીઆર મણીએ જણાવ્યું કે 100 ના સ્કેલ પર આ મંદિર 99 ટકા સુરક્ષિત છે તસવીરોમાં અમે જોયું કે તેના એક મંડપનો દરવાજો તૂટેલો હતો પાછળની બાજુથી કેટલાક પથ્થરો બહાર આવ્યા હતા મંદિરની એક બાજુ ઈશાન ખૂણો હતો જે તબાહી પછી ચિત્રોમાં દેખાતો ન હતો સમુદ્ર સપાટીથી આશરે 3,969 ની ઉંચાઈ પર સ્થિત કેદારનાથનું મંદિર રેખા-શિખરા શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યું છે.